Τι χρειάζεται και απαιτείται από τις αρχές για να κυβερνήσουμε ένα ιστιοφόρο; Οι γνώσεις μου είχαν παραμείνει στο έτος 2017 όπου μέχρι τότε ο νομοθέτης αγνοούσε τα ιδιωτικά σκάφη και τον ενδιέφεραν μόνο τα επαγγελματικά. Το 2017 όμως μας θυμήθηκε και ζητάει τα ίδια προσόντα με αυτούς που κυβερνούν τα επαγγελματικά! Κατέγραψα λοιπόν τους διάφορους νόμους της τελευταίας εικοσαετίας που μας αφορούν για να μην πιστεύουμε σε μύθους όπως και εγώ έκανα ! Ορίστε λοιπόν τι συμβαίνει, ελπίζοντας να μην ξέχασα κάτι μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο (συν των νόμων υπάρχουν και υπουργικές αποφάσεις που εστιάζουν σε παραγράφους του νόμου, που δεν περιέλαβα).

Για πολύ καιρό προσπάθησα να καταλάβω όλες τις μεταβλητές που βρίσκουμε στα πιστοποιητικά ORC. Όχι τόσο τις βασικές, όπως το μήκος (LOA) ή το βύθισμα (Draft), αλλά τις σύνθετες, DA, CDL, πχ. Ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες γιατί χρησιμοποιούνται από την ΕΑΘ αλλά και την ORC για να δημιουργηθούν κατηγορίες σκαφών σε κάποιο αγώνα. Έτσι με τον καιρό έγραψα τρία κείμενα. Το πρώτο εξηγεί τι είναι οι DA και CDL. Στο δεύτερο αναπτύσσω μια ανορθόδοξη γνώμη όπως γράφω για να δημιουργήσουμε κατηγορίες στην Ελλάδα, διαφορετικές από τις σημερινές του Σαρωνικού, Performance και Sport. Και στο τρίτο χρησιμοποιώ μεθόδους Machine Learning για να δημιουργήσω αμερόληπτες κατηγορίες βασισμένες σε πολλά χαρακτηριστικά των σκαφών και όχι μόνο σε ένα ή δύο. 

Κάθε χρόνο η ΕΑΘ δημοσιεύει στατιστικά στοιχεία για τις δραστηριότητες των σκαφών, των ομίλων, των αγώνων και άλλα[1]. Αναλύοντας αυτά τα δεδομένα,  είναι δυνατόν να σχηματίσουμε μια εικόνα για την κατάσταση της αγωνιστικής ιστιοπλοΐας στην Ελλάδα. Πέρυσι (2022) δημοσίευσα μια μικρή δουλειά με τίτλο «Μια εικόνα του στόλου που τρέχει αγώνες και των αγώνων» [1]. Με τα σημερινά δεδομένα ενδιαφέρομαι περισσότερο να δω την εξέλιξη στον χρόνο της αγωνιστικής ιστιοπλοΐας. Για αυτόν τον σκοπό διάλεξα τρεις δείκτες, τον αριθμό των πιστοποιητικών, τον αριθμό των τερματισμών και την ολική απόσταση που ένα σκάφος κάνει σε όλους τους αγώνες, σε ένα χρόνο. Σχεδόν όλα τα δεδομένα καλύπτουν μια αρκετά μεγάλη χρονική διάρκεια από το 2005 μέχρι και σήμερα.

Την δεκαετία του 90 εμφανίστηκαν τα πρώτα GPS στα σκάφη μας. Και από τότε μπήκαμε σε μια νέα εποχή για την ναυτιλία. Από τον έντυπο χάρτη, τον κουμπάσο, τον χάρακα το μολύβι και την γόμα, περάσαμε στις οθόνες, τα κουμπιά, τα touch screen, τις εφαρμογές σε υπολογιστές και tablettes. Βοηθήματα για μας τους ερασιτέχνες της θάλασσας.  Σε αυτό το άρθρο θα αναφέρω μερικές μόνο εφαρμογές που τρέχουν σε IOS/Android και είναι οικονομικά προσιτές σε πολλούς από εμάς.

Τέλος της σαιζόν και ώρα να κοιτάξουμε την απόδοση μας, δηλαδή την ετήσια κατάταξη, ranking list, αν και δεν είναι ακόμα τελική. Στην κατηγορία Performance B είμαστε 11οι στους 31, 7οι στους 29 στην κατηγορία διμελούς πληρώματος, και στην κατηγορία ανοιχτής θαλάσσης 17οι στους 114. Χάσαμε περίπου 1300 βαθμούς μιας και ακυρωθήκαμε στο ραλλυ Αιγαίου, που συνεπάγεται 5-6 θέσεις στην ανοιχτή θάλασσα! Γινόμαστε σιγά σιγά καλύτεροι.

Κάποιος πουλάει μια τζένοα και μας δίνει το HLU. Κάποιος άλλος θέλει ένα συμμετρικό μπαλόνι με συγκεκριμένο SLU. Και ένας τρίτος σκέφτεται να μειώσει την επιφάνεια των πανιών του για να πηγαίνει πιο αργά μήπως και τον γράψουνε! SLU, SHW, HLP, MTW, ένα κάρο σύμβολα που περιγράφουν τις διαστάσεις των πανιών μας που βρίσκουμε στο πιστοποιητικό μας, και που χρειάζονται για να υπολογίσουμε το εμβαδόν τους. Χωρίς να είμαι καταμετρητής είπα να φτιάξω 3 σχήματα με το τι είναι το κάθε ένα από αυτά τα μήκη για να ξέρω για τι μιλάω !   

Το 2024 που μπαίνει σε λίγες μέρες θα πάρει εκκίνηση η 10η έκδοση ΤΟΥ αγώνα, την μητέρα όλων των αγώνων, το Vendee Globe, https://www.vendeeglobe.org/en. Single handed, ο γύρος του κόσμου, με σκάφη τελευταίας τεχνολογίας φτιαγμένα γι’ αυτόν τον αγώνα. Μια διαδρομή 24000 μιλίων, από την Γαλλία στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας στην άκρη της Αφρικής, μετά διάπλους του Ινδικού και νότιου Ειρηνικού κατά μήκος του 40ου παράλληλου, που το κύμα κάνει τον γύρο της Γης χωρίς εμπόδια, ακρωτήρια Leeuwin στην Αυστραλία και το μυθικό Χορν στην Νότιο Αμερική, ανέβασμα του Ατλαντικού και τερματισμός πάλι στην Γαλλία.

Στον αγώνα DH-2023 του Σαββατοκύριακου 11-12 Νοεμβριου, περάσαμε τον δίαυλο 3 φορές όλες την νύχτα και σε ώρα μεγάλης κυκλοφορίας επιβατικών που πηγαινοέρχονται Πειραιά. Τι λέει ο κανόνας ; Τον δίαυλο τον περνάμε κάθετα, διανύοντας την μικρότερη απόσταση μέσα. Έτσι κάναμε στην νούμερο 1 διάσχιση. Στην νούμερο 2 γύρω στις 8 το βράδυ ακολουθήσαμε τον αέρα που μας βόλευε και βρήκαμε μπροστά μας το BlueStar που γύριζε από τις Κυκλαδες και το είχαμε προβλέψει, αλλά και ένα αόρατο σχεδόν φορτηγό με μόνο φώτα πορείας και τα δύο άσπρα φώτα πλώρη πρύμνη. Το είδαμε όταν το AIS και η επιτροπή αγώνα μας προειδοποίησε για τον κίνδυνο μπροστά μας. Την τρίτη φορά περασμένα μεσάνυχτα δεν υπήρχε άνθρωπος στον δίαυλο και μια στιγμή διστάσαμε να μπούμε στο αντίθετο ρεύμα ! Η ναυτική μας συνείδηση όμως πήρε το απάνω από την αθλητική και βγήκαμε έξω από τον δίαυλο για να ταξιδέψουμε κοντά αλλά έξω. Σε τέτοια σημεία και ιδιαίτερα νύχτα, βασιζόμαστε στα μάτια μας πρώτα, και μετά στο AIS και ποτέ μα ποτέ σε εφαρμογές τύπου Marine Traffic ή Oncourse. Συχνά μας τυχαίνει να καλέσουμε κάποιον στο VHF, να βεβαιωθούμε ότι μας έχει δει και να ρωτήσουμε τις προθέσεις του. Με το AIS ξέρω ποιον θα καλέσω με το όνομα του, και 95% των περιπτώσεων απαντάνε. Και δεν ξεχνάμε ένα φορτηγό μπορεί να κρύβει άλλο πίσω του όπως έγινε στην νούμερο 1 διάσχιση λίγο πριν τα μεσάνυχτα.

Δεκέμβριος 1978, λίγο πριν τα Χριστούγεννα, το MS München ταξιδεύει στον Ατλαντικό. Είχε φύγει από την Γερμανία με ένα φορτίο ατσάλι. Είναι συνηθισμένο να πλέει σε αυτά τα νερά και με όλους τους καιρούς. Ήταν το 62ο ταξίδι του. Η τελευταία του επικοινωνία με άλλα πλοία ήταν την νύχτα της 11ης Δεκεμβρίου.

Διαφάνειες από την παρουσίαση  για το VHF και άλλα όργανα ασφαλείας, στην 55η σχολή ιστιοπλοΐας ανοιχτής θαλάσσης  του Ναυτικού Ομίλου Σύρου. Οκτώβριος 2023

Περάσαμε την ημέρα στην Ύδρα. Περιηγούμαστε στο νησί με τα πόδια. Ιστιοπλοΐα σημάνει ποδαρόδρομος. Με το που νυχτώνει ανταμείβουμε τους εαυτούς μας με βραδινό σε μια καλή ταβέρνα. Δεν έχει τσίπουρα, ούζα αλλά ούτε και κρασάκι. Μετά το φαγητό αντί να πάμε για ύπνο, λύνουμε, και πλώρη για Αθήνα. Νύχτα χωρίς φεγγάρι, και αποφασίζουμε να θυμηθούμε τα παλιά.

Πριν κάποιος τρέξει αγώνες, θα χρειαστεί να βγάλει ένα πιστοποιητικό ισοζυγισμού. Θα φωνάξει έναν καταμετρητή ο οποίος θα μετρήσει την επιφάνεια των πανιών, την προπέλα, το κατάρτι, την γάστρα, και πολλά άλλα. Μετά τις μετρήσεις, όλα τα δεδομένα του σκάφους εισάγονται σε ένα σύνθετο πρόγραμμα, λογισμικό,  που λέγεται VPP Velocity Prediction Program, το οποίο βάσει ενός φυσικού (υδροδυναμική και αεροδυναμική)   και μαθηματικού μοντέλου θα υπολογίσει, διάφορες μεταβλητές, GPH, APH, DA, CDL, που θα χρησιμοποιηθούν αργότερα για να ισοζυγίσουμε τα σκάφη σε ένα αγώνα. Θα υπολογίσει επίσης τις θεωρητικές ταχύτητες του σκάφους σας που θα πρέπει να βάλετε στόχο. Τα δεδομένα όλων των σκαφών  από την Ελλάδα αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, καταλήγουν σε μια βάση δεδομένων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε, αυτήν την φορά όχι για αγώνες, αλλά για να πάρουμε μια εικόνα του στόλου μας. Τι ηλικία έχουν τα σκάφη μας ; πόσα μέτρα είναι ;

Οι ναυτικοί όλου του κόσμου είχαν πάντοτε μια ιδιαίτερη σχέση με τα αστέρια. Μου αρέσει να ταξιδεύω νύχτα χωρίς φεγγάρι. Το σκάφος πλέει προς το άπειρο, και το βλέμμα αγκαλιάζει τον κατάμαυρο ουρανό. Χιλιάδες άστρα ανατέλλουν και δύουν, περιστρέφονται σε ένα ατελείωτο χορό. Όλα ; Ναι, εκτός από ένα, ο πολικός αστέρας ! Το άστρο στην άκρη της ουράς της Μικρής Άρκτου, το ποιο φωτεινό του αστερισμού αλλά όχι του ουρανού. α Ursae Minoris (α-UMi) για τους αστρονόμους, Polaris στα λατινικά, Stella Maris, για τους ναυτικούς, βόρειος πολικός αστέρας και Αστέρι του Βορρά, για μας. Το αστέρι που μερικές γενιές ναυτικών ξέρουν να βρουν ανάμεσα από χιλιάδες άλλα.  Δείχνει τον Βορρά θα πει ο καθένας ! Είναι όμως μια άσειστη και αιώνια αλήθεια ; Η γη γυρίζει γύρω από τον άξονα της, αυτόν που ενώνει τον Νότιο και Βόρειο πόλο.  Προεκτείνοντας αυτόν τον άξονα προς τον ουρανό σήμερα θα πέσουμε σχεδόν πάνω στον α-UMi , και είναι ο λόγος που αυτός μένει ακίνητος όλη την νύχτα. Στον άξονα όμως της γης του αρέσει να ταξιδεύει. Κάνει έναν κύκλο στον ουρανό κάθε περίπου 25800 χρόνια, ισημερινή μετάπτωση θα πουν οι αστρονόμοι. Σήμερα τυχαίνει η κατεύθυνση του να πέφτει σχεδόν πάνω στον  α-UMi. Στις 24 Μάρτιου 2100 θα πλησιάσει το πιο κοντά, 0,4 μοίρες. Μετά θα αρχίσει να απομακρύνεται και μερικές χιλιετίες αργότερα η γωνιακή απόσταση θα είναι μέγιστη κοντά 45 μοίρες, πριν αρχίσει να γυρίζει πίσω !  Πριν 4800 χρόνια, την εποχή των πυραμίδων ο πολικός αστέρας ήταν ο α του Δράκου ή Θρουμπάν. Ορισμένες εποχές κανένα αστέρι δεν ήταν κοντά στον Βορρά ! Το 3100 οι ναυτικοί θα πρέπει να βρίσκουν τον γ του Κηφέα ! Και σε 10.000 χρόνια τον  Ντενέμπ ή α του Κύκνου. Σε 14.000 χρόνια τον Βέγα ή α της Λύρας !!! Αυτά στο βόρειο ημισφαίριο.

Σήμερα στα περισσότερα σκάφη έχουμε 2-3 GPS και μόνο με μια γρήγορη ματιά στον plotter ή σε κάποια δημοφιλή εφαρμογή ναυσιπλοΐας στο τηλέφωνο μας, ξέρουμε με ακρίβεια που είμαστε. Στο Αιγαίο και στο Ιόνιο σχεδόν παντού στον ορίζοντα βλέπουμε την ημέρα που η πλειοψηφία ταξιδεύει,  κάποιο βουνό, ένα νησί, και δεν χρειαζόμαστε εξάντα και ρολόι για να πούμε αν πάμε Χίο ή Λέσβο. Και οι έντυποι χάρτες, εάν υπάρχουν, είναι θαμμένοι βαθιά, ξεχασμένοι σε κάποια γωνιά. Και σιγά σιγά, απλά πράγματα που χρησιμοποιούσαμε για να βρούμε το στίγμα μας και να το απεικονίσουμε στον χάρτη, τον μόνο που είχαμε και που έπιανε όλο το chart table, γίνονται παραμύθια που διηγούνται οι μεγαλύτεροι το βράδυ στην ταβέρνα του λιμανιού.

Παραμονή αναχώρησης από τον  Αγ. Κήρυκο της Ικαρίας για Νάουσα στην Πάρο. Ταβέρνα, ψαράκι, ένα καλό κρασάκι, και έτσι περνάει η βραδιά. Πριν πάμε για φαΐ άνοιξα το Windy, διάλεξα το ευρωπαϊκό μοντέλο ECMWF, κάποιος με απασχόλησε και για γρηγοράδα αποθήκευσα την εικόνα του καιρού στο iPad, να την δω αργότερα. Πρωί πρωί όλα έτοιμα να λύσουμε ! Όλα ;  

Για να τρέξουμε αγώνες πρέπει να βγάλουμε ένα πιστοποιητικό. Ο σκοπός δεν είναι μόνο να πληρώσετε ένα ποσό στην ομοσπονδία αλλά να υπολογισθούν οι επιδόσεις του σκάφους σας ώστε να μπορέσουμε να το συγκρίνουμε με τα άλλα σκάφη γύρω μας, που φυσικά είναι διαφορετικά. Άλλες επιδόσεις έχει ένα First 35 και άλλες ένα Dehler 35. Έτσι στην γλώσσα μας θα πούμε για αυτόν τον αγώνα  τόσων μιλίων, το Dehler 35 χαρίζει 15 λεπτά στο First 28. Για όλη την διαδικασία καταμέτρησης και ισοζυγισμού σας παραπέμπω στο εξαιρετικό κείμενο του Γιάννη Καλατζή https://www.offshore.org.gr/docs/RatingSystems2015.pdf. Μετά τις μετρήσεις, όλα τα δεδομένα του σκάφους εισάγονται σε ένα σύνθετο πρόγραμμα, λογισμικό,  που λέγεται VPP Velocity Prediction Program, το οποίο βάσει ενός φυσικού (υδροδυναμική και αεροδυναμική)   και μαθηματικού μοντέλου θα υπολογίσει, διάφορες μεταβλητές, GPH, APH, DA, CDL, που θα χρησιμοποιηθούν αργότερα για να ισοζυγίσουμε τα σκάφη σε ένα αγώνα,  και τις θεωρητικές ταχύτητες του σκάφους σας που θα πρέπει να βάλετε στόχο. https://www.orc.org/rules/ORC%20VPP%20documentation%202021.pdf .

Συνήθως το πρόβλημα μας είναι τι καιρό θα κάνει αύριο, σε δύο ή πέντε μέρες, και για να απαντήσουμε θα πρέπει να  κοιτάξουμε τα διάφορα μοντέλα όχι τυχαία, αλλά με γνώση του τι κάνει το καθένα και πότε το εφαρμόζουμε https://sailingmimosa.webador.fr/enimerotika/1133817_o-kairos. Συμβαίνει όμως καμμιά φορά, πολύ πιο σπάνια, να θέλουμε να μάθουμε τι καιρό  έκανε στο παρελθόν !!

Το 2018 ετοιμαζόμασταν για ένα μεγάλο πέρασμα, που ακόμα δεν κάναμε ! Έτσι αποφασίσαμε να πάμε σε ένα εκπαιδευτικό σεμινάριο, 6 μέρες, με θέμα, δύσκολες και επικίνδυνες καταστάσεις στο σκάφος. Το οργανώνει κάθε χρόνο μια μεγάλη σχολή ιστιοπλοΐας, MACIF Ecole de Voile,  στην Μασσαλία. Θα μου πείτε, καλά τώρα που ασπρίσανε τα μαλλιά σου, θέλεις ακόμα σχολεία ; Ναι η ιδέα ήταν αντί να διαβάζουμε σε περιοδικά και βιβλία το τι κάνουμε αν…, θέλησα να αντιμετωπίσω αυτές τις καταστάσεις στην πράξη και ας ήταν άσκηση. Άλλο η θεωρεία και άλλο να βρεθείς χωρίς τιμόνι στην θάλασσα μόνος με την γυναίκα σου ! Και στην ιστιοπλοΐα μαθαίνουμε στην κάθε έξοδο και ας έχουμε πάρει ένα δίπλωμα σε ένα μήνα ή τρεις, που διαφημίζουν οι σχολές !   

Τα σημερινά ιστιοφόρα έχουν όλο και περισσότερα ηλεκτρονικά όργανα. Ανεμόμετρο, βυθόμετρο, ταχύμετρο, αυτόματος πιλότος, VHF, AIS, GPS, plotter, και άλλα. Το κάθε ένα δίνει τις δικές του πληροφορίες, και τις απεικονίζει ή όχι στην δικιά του οθόνη.   Εάν θέλουμε να έχουμε όλες τις πληροφορίες σε μια οθόνη, π.χ αυτή του plotter ή την οθόνη ενός PC ή iPad, θα πρέπει τα όργανα να επικοινωνούν μεταξύ τους και οι πληροφορίες να μεταβιβάζονται από το ένα στο άλλο.

Σήμερα το ΦΒ μου υπενθυμίζει ένα zoom meeting μετεωρολογίας στις 18:00 UTC+1, εδώ που είμαι. UTC, GMT, UT, μα τέλος πάντων τι ώρα στο ρολόι μου είναι το meeting. Εάν είναι να πάτε σε κάποιο ραντεβού ή σε κανένα zoom meeting διαλέξτε όποιο χρόνο θέλετε δεν θα αλλάξει τίποτα, και εάν είστε εν πλω έτσι ή αλλιώς ποτέ δεν ρωτάμε τι ώρα φτάνουμε. Εάν όμως κάποιος χρειάζεται ακρίβεια δευτερολέπτου, τα πράγματα είναι διαφορετικά.

Τέλη του Οκτώβρη 2019, ο ήλιος ψηλά στον αττικό ουρανό που τόσο λείπει όσο πάμε βόρεια στην Ευρώπη.  Κόβουμε βόλτες μπροστά από το Φάληρο, περιμένοντας την εκκίνηση, Ύδρα ! Το ίδιο κάνουν άλλα ογδόντα σκάφη γύρω μας. Ο αέρας σχετικά λίγος, πρύμα. Σήκωσε μπαλόνι, τακ, μπόντζα, ξανά τακ, χάνουμε έδαφος, δεν μιλάμε στο τιμονιέρη ! Κάποτε φτάσαμε στο λιμάνι της Ύδρας, από τους τελευταίους. Η τιμωρία μας ; πρέπει να πηδήξουμε δέκα σκάφη πριν βγούμε έξω, μες την νύχτα. Αυτό είναι άθλημα !

Όλοι μας θα έχουμε φουντάρει εκατοντάδες φορές, με αέρα χωρίς αέρα, με κύμα, στη άμμο, σε χαλίκι. Μετά ξεχνάμε την άγκυρα, πάμε σε καμία ταβέρνα, καμιά βόλτα, μέχρις ότου να μας καλέσει αυτή λίγο εκδικητικά. Φεύγω δεν σε αντέχω άλλο !

Ποιος ξέρει το κύριο Fresnel ; Και όμως χωρίς αυτόν δεν θα είχαμε τους σημερινούς φάρους.

Τι καιρό θα κάνει σε τρεις μέρες ; Φεύγω ή όχι ; Εισαγωγή στα μετεωρολογικά μοντέλα και εφαρμογές

Είμαστε στην θάλασσα βλέπουμε ένα πετρελαιοφόρο 200 μέτρα μήκος δεξιά μας ίσα ίσα στο ορίζοντα. Κίνδυνος σύγκρουσης ή περνάμε; Ακόμα και σήμερα χρησιμοποιώ την πυξίδα διόπτευσης. Εάν η γωνία που το διοπτεύω, μετά από δυο τρεις μετρήσεις δεν αλλάζει, καλύτερα να αλλάξουμε πορεία.

Κόκκινη Δύση από βραδύς μην  ξεχνάς τον γιομιτζη. Κόκκινη Ανατολή φέρνει ανεμοζάλη και βροχή ! διάβασα σε μια ανάρτηση και μου άρεσε και έτσι ξαναβρήκα την εξήγηση που είχα αναρτήσει πριν κάμποσο καιρό, γιατί ο ήλιος είναι κόκκινος το πρωί και το βράδυ,.